A homenaxe institucional á mestra Xela Arias no IES Castelao de Vigo, no barrio do Calvario, converteuse este 17 de maio nunha improvisada saludatio ao papel do profesor de instituto.
Os discursos da entrañable cerimonia abriunos a docente e amiga persoal da distinguida nas Letras Galegas de 2021, Mónica Soto, que lembrou que a Xeliña de 13 anos elixiu ese centro porque era un dos poucos mixtos de entón e, como a súa nai Amparo sempre defende, ela actuou con firmeza en todas as etapas.
O presidente da Real Academia Galega (RAG), Víctor F. Freixanes, profundou en que é neses lugares onde se forxan as personalidades, a autodeterminación persoal, ata os 15 ou 16 anos.
Daí a importancia da política educativa, dixo, e da tarefa dos profesores de instituto con alumnos cuxo carácter se vai forxando nesas aulas, así como os grandes afectos e compromisos.
Xela estivo nos dous lados, lembrou, e sempre permanecerá no imaxinario colectivo, sen chegar a outras idades, como unha moza sedutora pero sobre todo con moitísima luminosidade.
Darío, o fillo que tivo co fotógrafo Xulio Gil, presente na placa que hoxe se descubriu nesta institución educativa, contou algo que, curiosamente, non se dixo da súa nai, e é que adoraba a mitoloxía, sobre todo o mito de Penélope, a muller que espera para sempre.
Xogando con iso, Darío agradeceu á súa proxenitora todo e aos dous "Sísifos" da súa vida, o seu pai e o seu tío Lois, que sempre o empuxaran e alentasen.
Á súa parella adicoulle Darío o mito de Atlas por cargar sobre os seus ombreiros o ceo e aguantalo "todo o ano", que "non é pouca cousa", e del mesmo esperou non caer no mito de Ícaro, que non se queimen as súas ás e se precipite ao baleiro.
Do legado de Xela confiou Darío en que "perdure para sempre".
O presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, desexou ao único fillo de Xela que pronto se convirta en profesor de secundaria e que a súa parella consiga a praza de letrado na administración autonómica á que aspira.
O xefe do Executivo galego dixo que este 17M coincide no tempo cos 40 anos da autonomía e por iso destacou os logros que trouxo consigo o autogoberno, que "permite que nos recoñezamos como un pobo forte, unido, capaz de grandes retos" e co idioma como o "gran catalizador".
Da lingua propia gabou que é ponte, non un valado; que é un punto de encontro, e non unha disxuntiva, e que a cultura común congrega e non separa.
Enxalzou o máximo mandatario autonómico a laboura de personalidades como Rosalía de Castro, Emilia Pardo Bazán e Xela Arias, á que hai que ler con detemento.
Da historia familiar desta última subliñou que primeiro foron alumnos e despois mestres e que ela sempre loitou contra o tópico ata dobregalo, innovando, inventando moldes e fuxindo do convencionalismo.
O idioma do que Xela xamais se apeou "une aos galegos e non nos separa de ninguén".
"Quedan moitísimas metas por acadar", concluíu Núñez Feijóo, "sen molestar a ninguén", pero tampouco sen ser asoballados, despediuse.
